What’s asthma ?

براي توضيح چگونگي و پاتوژنز بيماري آسم بد نيست كه ابتدا مقداري در رابطه با نحوه عملكرد سيستم تنفسي و ساختمان ويژه آن مطالبي را عنوان كنيم.
سيستم تنفسي يك سيستم آناتوميك در بدن است كه براي نفس كشيدن تعبيه شده است. اين سيستم مسئول فراهم كردن اكسيژن براي بدن و حذف دي اكسيد كربن از بدن مي باشد.
دستگاه تنفسي شامل بيني، حلق، تراشه برونش هاو دو ريه مي باشد.
تراشه لوله اي است كه داراي غضروف هاي حلقه حلقه در طول خود مي باشد كه در ميان عضلات جدار تراشه قرار مي-گيرندو در نهايت به دو شاخه تقسيم مي شود كه هر شاخه به يك ريه وارد مي شود.
اين شاخه هايي كه از تراشه منشعب مي شوند برونش ناميده مي شوند كه خود به بخش هاي كوچكتر و باريكتري تقسيم مي-شوند كه به آن برونشيول مي گويند و اين برونشيول هاي كوچك نهايتاً به كيسه هاي هوايي كه آلوئول ناميده مي شوند ختم مي گردد و آلوئولها با مويرگها احاطه مي شوند. عضلات متفاوتي در ساختمان جدار تراشه تا آلوئولها قرار دارند كه در مراحل تنفس شركت مي كنند. عضلات جداري تراشه، برونش و برونشيولها، عضلات جداره قفسه سينه، ديافراگم، عضلات جدار شكم با انبساط و انقباض خود باعث دم و بازدم مي شوند.

آسم چيست؟

آسم وضعيتي است كه راههاي هوايي، شامل برونش و برونشيول ها را تحت تاثير قرار مي دهد. وقتي يك فرد آسماتيك در تماس با يك محرك مانند گرده هاي گلها و گياهان قرار مي گيرد و عضلات جدار راههاي هوايي تحريك مي شود و اين منجر به تنگ و باريك شدن راههاي هوايي مي شود، جدار راههاي هوايي قرمز و متورم مي شوند اين مي تواند با توليد موكوس غليظ و چسبناكي در جدار راههاي هوايي همراه شود. تمامي اين واكنش ها منجر به التهاب و باريكي بيشتر راههاي هوايي شده و باعث مي شود نفس كشيدن سخت شود، اين همان حالتي است كه آسم ناميده مي شود.
چه مواردي باعث آسم مي شود؟
علل مختلفي براي حمله آسم شناخته شده اند و مهمترين آنها محرك هايي مانند گرد و غبار ، ؟ موي بدن حيوانات خانگي، گرده گياهان، تنباكو، دود سيگار، هواي آلوده و غذاهايي مانند كره بادام زميني، صدف و غذاهاي دريايي و….. است.
ساير علل شامل عفونتها مثل سرماخوردگي، سينوزيت، هواي سردو خشك، استرسهاي عاطفي و هيجان و مشكلات گوارشي مانند ريفلاكس معده به مري
برخي از افراد بدنبال فعاليت بدني ( ورزش سخت) دچار حمله آسم مي شوند. بسياري از داروها مانند آسپرين، NSAID ها ( بروفن و ….) نيز مي توانند محرك حمله آسم باشند.

عوامل خطر ابتلا به آسم:

1. ابتلاي يكي يا هر دو والد
2. سيگار كشيدن يا مواجهه با دود سيگار
3. سيگار كشيدن در طول دوران بارداري شانس تولد نوزاد آسمي را بالا مي برد.
4. خيلي از عادات زندگي هاي مدرن امروزي از خانه داري گرفته تا رژيم غذايي
5. محيط هاي شلوغ
6. وضعيتهاي آلرژيك مثل Hey fever يا تب يونجه
7. اضافه وزن
8. وزن كم هنگام تولد

انواع آسم:

آسم به انواع مختلف بسته به عامل ايجاد كننده تقسيم مي شود. آسم آلرژيك يا آسم غير آلرژيك،آسم شبانه، آسم شغل، آسم ورزشي و آسم به شكل حملات سرفه (cough-variant asthma)
آسم آلرژيك يا برونزاد (extrinsic) در واكنش به انواع كپك ها (molds)، گرده گياهان و قارچ ها، گرد و غبار و موي حيوانات پديد مي آيد.
آسم غير آلرژيك: اين نوع از آسم با عوامل محركي مانند دود سيگار، عطرها، بوي رنگ تازه، اسپري هاي خوشبوكننده محيط و ساير آلودگي هاي محيطي ايجاد مي شود.
آسم شغلي: اين نوع از آسم در برخي از شاغلين محيط هايي كه حادي پارتيكلهاي شيميايي يا پارتيكلهاي (ذرات تنفسي) خاصي كه در آن محيط كار وجود دارد ديده مي شود. ويژگي آسم هاي شغلي آن است كه به دنبال عدم مواجهه و تعطيلات بهبود و به دنبال مواجهه و حضور در محيط كار تشديد مي شوند.
آسم هاي ورزشي: برخي از افراد حمله آسم را حين ورزش كردن تجربه مي كنند. كه اين مي تواند بدنبال تنفس سريع از راه دهان ايجاد شود.
آسم سرفه اي يا (cough-variant asthma): در اين نوع از آسم فرد هنگام حمله آسم صرفاً سرفه هاي خشكي را تجربه مي كند كه فاقد هر گونه موكوس مي باشد. بدون آنكه علائم typic آسم مثل ويز يا كوتاه شدن تنفس ها را بروز دهد.
سن بروز آسم: آسم مي تواند در هر سني بروز كند ولي غالباً شروع آن در بچه ها گزارش مي شود.

برخي از عوامل محرك و تشديد كننده آسم:

اين عوامل از فردي به فرد ديگر متفاوت است ولي در غالب موارد موادي مانند گرده گياهان، گرد و غبار محيط، مايت ها و گرد و غبار خانگي، حيوانات خز دار يا پر دار، كپك ها، غذاهايي مانند غذاهاي دريايي و بادام زميني.
برخي از عوامل محرك آسم غير آلرژيك شامل:
عفونتهاي تنفسي مثل سرماخوردگي يا آنفولانزا، دود تنباكو و سيگار، هواي آلوده›گرد و غبار چوب، مواد شيميايي، ورزش، استرس عاطفي و داروهايي مانند NSAID ها و برخي مشكلات گوارشي مثل ريفلاكس معده به مري
آسم كدام بخش از سيستم تنفسي را درگير مي كند؟
حمله آسم راههاي هواي يعني برونشنها و برونشيولهاي سيستم تنفسي را درگير مي كند. در حين حمله آسم، بيمار دچار درد و زحمت حين تنفس مي شود. جدار راههاي هوايي متورم مي شود و كانال آنها تنگ مي شود. تورم جدار راههاي هوايي همچنين با توليد يك موكوس غليظ و چسبنده همراه مي شود و اين منجر به انسداد بيشتر راههاي هوايي مي شود. تنفس سخت، ويز و خس خس سينه و سرفه علائمي است كه به دنبال اين روند اتفاق مي افتد. از طرفي عضلات احاطه كننده راههاي هوايي نيز دچار انقباض و اسپاسم مي شوند و اين باعث احساس تنگي در قفسه سينه و احساس درد حين تنفس مي شود. شايع ترين علائم در بيمار آسم شامل سرفه، ويز يا صداي خس خس در سينه، كوتاه شدن نفس و احساس تنگي و گرفتگي در سينه.
آيا تستهاي آلرژي پوستي مي تواند به درمان آسم كمك كند؟
گاهي توسط اين تستها مي توان عامل آلرژن محرك آسم را پيدا كرد ولي خيلي كمك كننده نيستند و غالباً توصيه به عدم مواجه با غالب محرك هايي كه در بالا نام برده شده، به كنترل حملات آسم كمك بهتري مي كند.
برخي علائم نشان مي دهد كه بيماري آسم رو به بدتر شدن مي رود:

1. افت شاخص هاي Peek Flow Meter ( وسيله اي براي مانيتورينگ خانگي وضعيت حريان ريوي است كه به افراد مبتلا استفاده از آن آموزش داده مي شود) افت
2. شاخص هاي مربوطه نشان دهنده بدتر شدن آسم است.
3. افزايش ميزان مصرف داروهاي كاهنده علائم( مثل اسپري سالبوتامول)
4. افزايش تكرار حملات شبانه ( به صورت سرفه، ويز، كوتاه شدن نفس ها و احساس گرفتگي در سينه)
5. ناتواني در انجام فعاليت هاي نرمال روزانه يا ورزش هاي هميشگي
6. افزايش احساس خستگي

درمان:

در واقع بايد گفت كه درمان قطعي براي بيمار آسمي وجود ندارد ولي آسم به خوبي با درمان دارويي، آموزش و عدم مواجهه با عوامل محرك قابل كنترل است.
در درمان دارويي آسم بهترين داروها داروهاي استنشاقي هستند زيرا از سريع ترين و كوتاه ترين راه ممكن به ريه ها و برونشها نفوذ مي كنند و بر آنها تاثير مي گذارند. داروهاي درمان كننده آسم در واقع به دو گروه داروهاي سريع الاثر (كه براي كنترل علائم حاد استفاده مي شوند) و داروهاي نگهدارنده (كه باعث كاهش دفعات عود مي شوند)تقسيم مي شوند.
استفاده از داروهاي استنشاقي علاوه بر سريعتر رسيدن دارو به محل مورد نظر اين امكان را به بيمار مي دهد تا با دوز كمتري از داروي مورد نياز، نسبت به زماني كه به صورت سيستميك استفاده شود، تحت كنترل باشد و در ضمن چون جذب سيستميك بسيار كمي دارد عوارض سيستميك هم ندارد ( مثل كورتون استنشاقي در مقايسه با خوراكي تزريقي)

آيا داروهاي آسم ايجاد عادت يا اعتياد مي كند؟

به هيچ وجه. اين داروها صرفاً باعث كنترل علائم مي شوند و در صورتيكه شما در موقعيت بي علامتي باشيد به آنها احساس نياز نخواهيد كرد.
در ضمن به دنبال استفاده طولاني مدت، اين داروها بي اثر نمي شوند و هميشه همان اثر روز اول را دارند و اگر بيماري شما با داروهاي قبلي تحت كنترل نيست يعني نياز به داروهاي ديگر و يا دوز متفاوتي داريد.

چگونه مي توان از حملات مكرر آسم پيشگيري كرد؟

• استفاده صحيح و به موقع از داروهاي آسم
• مراجعه منظم به پزشك درمانگر جهت بررسي وضعيت تنفسي و تنظيم داروها
• آموزش به بيمار در مورد علائم بدتر شدن آسم و آموزش در مورد لايف استايل و داروهاي بيمار
• شناسايي و اجتناب از عوامل محرك مسبب آسم
• جلوگيري از مواجهه با عوامل محيطي مسبب حمله آسم در محيط كار در آسم شغلي
• اجتناب از سيگار كشيدن و دود سيگار
• كنترل وزن

درمانهاي مكمل براي كنترل آسم:
برخي از مبتلايان به آسم از درمانهايي مانند يوگا، طب سوزني، هوميوباتي و هيپنوتيسم و تكنيكتهاي نفس استفاده كرده اند و مي كنند. اين روش ها علي رغم آنكه در كتابهاي رفرانس توصيه نشده اند، طبق مطالعات به عمل آمده ثابت شده كه ممكن است در رهايي از استرس كه خود يك عامل محرك مهم براي بروز حملات آسم است موثر واقع شود ضمن آنكه در كاهش برخي از علائم آسم مثل كم نفس بودن مي تواند كمك كننده باشد.
آيا فرد مبتلا به آسم مي تواند ورزش كند؟
افراد مبتلا به آسم پس از مشاوره با پزشك خود مي توانند يك برنامه ورزشي خاص با شدت معين را در پيش بگيرند و قبل از شروع برنامه ورزشي مي توانند از يك اسپري برونكوديلاتور به دستور پزشك استفاده كنند. در ضمن اين افراد بايد در فصول سرد سال، در فضاي باز و در فصلهاي آلرژن (مثل بهار) با احتياط بيشتري ورزش كنند.
آسم در بچه ها:
آسم يك بيماري نسبتاً شايع در بچگي است در خيلي از بچه هاي مبتلا به شكل بيماري مزمني است كه با حملاتي كه به طور ناگهاني در هر زمان از سال بروز مي كند خود را نشان مي دهد. با درمان مناسب و طولاني مدت مي توان اين حملات را بهتر كنترل كرد.

• بايد يك برنامه درماني مناسب توسط پزشك با كمك والدين براي بيمار تهيه شود.
• والدين و كودك هر دو بايد در مورد بيماري و نحوه صحيح استفاده از داروها آموزش ببينند
• مطمئن شويد كه كودك به درستي دوز داروي تعيين شده را مصرف مي كند.
• علائم زود رس آسم در بچه را شناسايي و پيش از بروز، دوره درمان را شروع كنيم.
• ساير اختلالات و بيماري هايي كه ممكن است باعث تحريك آسم شوند را درمان كنيم مانند آلرژيها، سينوزيت، سرما خوردگي و….

آيا بچه اي كه مر تباً دچار سرما خوردگي همراه با سرفه مي شود ممكن است آسم داشته باشد؟

دفعات مكرر سرما خوردگي و سرفه لزوماً به معناي آسماتيك بودن بچه نيست ولي توصيه مي شود كه والدين اين بچه ها با يك متخصص آسم و آلرژي مشاوره نمايند.
آيا آسم بچه ها با بزرگ شدن خوب مي شود؟
بسياري از بچه ها با بزرگ تر شدن حملات آسمشان متوقف مي شود و به عبارتي خوب مي شوند. برخي از آنها كه تا سنين حدود 10 سالگي آسم دارند و بعداً خوب مي شوند ممكن است بعدها در بزرگ سالي مجدداً دچار عود آسم شوند.
ولي غالب بچه هايي كه آلرژي دارند و در خانواده نيز سابقه آلرژي دارند. همچنان با آسم خود بزرگ مي شوند و بهبود نمي-يابند.